“Verhalen kunnen groepen, gemeenschappen en troepen bijeenhouden, tot actie (of nietsdoen) aanzetten en ervoor zorgen dat mensen hun gedrag veranderen in het vooruitzicht van een bepaalde uitkomst [...] Er is geen krachtiger wapen en geen effectievere aanjager van verandering dan een goed verhaal.”
Narratieven en verhalen vormen de kern van polarisatie. Door de constructie van narratieven vormt een samenleving in- en uit-groepen waaraan men een zekere identiteit ontleent — waarna verhalen over deze identiteiten door politici, media, het algemene publiek en het internet verder worden versterkt.
Aangezien Dare to be Grey streeft naar een brede aanpak in alle verschillende hoeken van de samenleving, vinden we het des te belangrijker om alle mogelijke activiteiten in een consistent narratief te gronden. We noemen dit narratief: het Grijze Narratief.
Het Grijze Narratief is het overkoepelende verhaal dat we bij al onze activiteiten presenteren — zij het online of offline — om onze missie te kunnen realiseren: de versterking van het Grijze Midden.
“Het Grijze Narratief is het overkoepelende verhaal van het Grijze Midden.”
Het narratief bestaat uit drie onderling verbonden lagen. De eerste laag, de kern, formuleert het probleem van zwart-wit-denken. Hierin wordt uitgelegd waarom polarisatie iets is waarvoor we op onze hoede moeten zijn en waarin iedereen wordt uitgenodigd om bij te dragen aan de oplossing door het Grijze Midden te vertegenwoordigen.
De tweede laag betreft onze definitie van de 'Grey'. Grijs, met een hoofdletter G, is meer dan alleen een kleur; het is een maatschappelijk concept, een identiteit. En om te illustreren hoe we Grijs als een maatschappelijke norm zien, presenteren we vijf kernwaarden die samen een duidelijk raamwerk vormen voor hoe wij het concept in verschillende situaties en contexten toepassen.
De derde en laatste laag betreft de 'Dare'; de uitdagingen die we moeten aangaan om het Grijze Midden daadwerkelijk te versterken. Deze laag wordt meestal weergegeven door drie belangrijke calls-to-action, maar kan, afhankelijk van de context veel meer calls-to-action bevatten. Deze laatste laag is erop gericht om ons publiek te activeren en te laten zien dat we de zwart-wit-extremen kunnen doorbreken.
De kern van het Grijze Narratief is gebaseerd op de term 'zwart-wit-denken', een term die vaak wordt gebruikt als metafoor voor het denken in absolute termen. Onze oproep om 'Grijs te zijn' is een direct antwoord op deze uitdrukking. Binnen deze laag van het narratief leggen we uit WAAROM het belangrijk is om 'Grijs te zijn'.
Om deze boodschap zo toegankelijk mogelijk te maken, presenteren we de samenleving als een zwart-wit-kleurenspectrum waarbij de absolute kleuren zwart en wit aan de uiteinden van de lijn staan. Zij vertegenwoordigen de absolutistische, extremistische groepen en meningen in onze samenleving. Alle andere tinten grijs — of dat nu die ene specifieke tint is die perfect in het midden past of de zeer lichte en donkere tinten bij de randen — vertegenwoordigen het Grijzen Midden dat ondanks diens brede diversiteit met elkaar verbonden is en de noodzaak van een verbonden samenleving accepteert.
De zwart-wit-denkers bedreigen onze samenleving omdat ze alle aandacht proberen op te eisen voor hun eigen verdeeldheidzaaiende narratief; en hiermee degenen in het Grijze Midden, die hier anders over denken, hun mening willen opdringen. Om te voorkomen dat wij-zij-narratieven aan kracht winnen, moeten we actie ondernemen en opstaan om het Grijze Midden te versterken.
1. HET GRIJZE SPECTRUM ALS ONZE SAMENLEVING
Onze samenleving kan als een grijs kleurenspectrum worden gezien. De absolute kleuren zwart en wit bevinden zich aan de uiteinden van het spectrum en vertegenwoordigen de extremisten (degenen die in binaire absoluutheden denken) in een samenleving. De vele tinten daartussen vormen de rest van een dergelijke samenleving.
2. EXTREMEN ALS ZWART EN WIT
De absolute kleuren zwart en wit zijn de extremen in onze samenleving die verdeeldheid willen zaaien. Hun doel is polarisatie. Ze denken alleen in binaire absoluutheden: wij versus zij, goed versus slecht. Ze denken in termen van zwart en wit. Deze extremen zetten aan tot conflicten en schuwen — in sommige gevallen — ook geweld niet. Hun wereldbeeld is kortzichtig, provocatief, zaait verdeeldheid en veroorzaakt vervreemding.
“De mensen in het Grijze Midden begrijpen dat onze wereld niet zwart-wit is.”
3. DE DYNAMIEKEN VAN POLARISATIE
De samenleving volgt vaak het polariserende voorbeeld van de extremen en komt daarmee in een ernstige neerwaartse spiraal terecht. Clickbait koppen en provocerende politici krijgen veel meer aandacht, en het publiek hunkert altijd naar de volgende grote sensatie. Zo nu en dan kan men vergeten dat de samenleving niet alleen maar zwart-wit is.
4. HET GRIJZE MIDDEN
Het Grijze Midden is de verzameling van grijstinten die de diversiteit aan kleuren en meningen in onze samenleving niet uit het oog is verloren. De mensen in het brede Grijze Midden begrijpen dat onze wereld niet zwart-wit is, maar veel meer nuances kent. Alleen door op te staan en ons uit te spreken, kunnen we de aandacht afleiden van de extremen en ervoor zorgen dat onze samenleving niet verder in de neerwaartse spiraal van polarisatie terechtkomt.
In de tweede laag van het Grijze Narratief draait het om de vraag hoe dit kleurenspectrum zich naar onze samenleving vertaalt. Welke maatschappelijke waarden associëren we met 'Grijs zijn'?
Grijs is meer dan alleen een kleur; het is een maatschappelijk concept, een identiteit. Binnen de laag van de 'Grey' leggen we uit WAT volgens ons precies deel uitmaakt van het Grijze Midden.
De Grijze identiteit, en onze ideeën over het Grijze Midden en de Grijze samenleving die hun oorsprong in deze identiteit vinden, is gebaseerd op de beginselen van de democratie en de rechtsstaat zoals onze samenleving die in de afgelopen eeuwen heeft ontwikkeld. In ons narratief onderscheiden we vijf kernwaarden die samen een compleet beeld van de Grijze identiteit geven.
1. DIVERSITEIT
De Grijze samenleving is in eerste instantie vooral een diverse en open samenleving. Het is een kleurrijke samenleving. Er is voor iedereen evenveel ruimte, ongeacht wat hun achtergrond, afkomst, godsdienst, seksuele geaardheid, leeftijd of beperking is. Dit heeft niet alleen met tolerantie te maken, maar ook met het besef dat deze diversiteit onze samenleving versterkt.
Of je nu links of rechts op het Grijze spectrum zit, of juist felgekleurd Grijs bent of perfect in het midden zit; er is een fundamenteel besef dat we onze samenleving met iedereen delen — en dat er ondanks de vele verschillen nog meer overeenkomsten zijn die wij delen.
2. DEBAT
Daarnaast kunnen we niet om het feit heen dat in zo'n diverse en open samenleving meningen en politieke visies gegarandeerd met elkaar zullen botsen. Er zijn verschillende manieren om op zo'n botsing te reageren. Men kan ervoor kiezen om de verschillen te negeren, om te zwijgen. Of men kan ervoor kiezen om het debat aan te gaan met andersdenkenden; om de verschillen bloot te leggen die onder de oppervlakte verborgen liggen.
Het botsen van meningen en overtuigingen is niet iets negatiefs. Het is een van de basisprincipes van onze democratie. Door het gesprek aan te gaan, kunnen problemen aan het licht worden gebracht, worden mensen gestimuleerd om kritisch en creatief te zijn en kunnen er nieuwe oplossingen voor de problemen in onze samenleving worden gevonden.
Zolang het debat open blijft, met respect voor ieders mening, en men aan het eind van de dag elkaar nog de hand wil schudden — en wie weet zelfs samen nog een drankje drinkt — dan weet je dat wij als samenleving in staat zijn om conflicten op een vreedzame manier op te lossen.
“In een open en diverse samenleving zullen meningen en politieke visies gegarandeerd met elkaar botsen.”
“Wederzijds begrip en inlevingsvermogen voorkomen vervreemding.”
3. EMPATHIE
Zelfs wanneer het niet lukt om elkaar halverwege tegemoet te komen, is het nog steeds mogelijk om — ongeacht de verschillen — naar de ander te blijven luisteren, je in de positie van de ander te verplaatsen en empathie te tonen.
Wederzijds begrip en inlevingsvermogen voorkomen vervreemding en bieden bovendien de kans om die dingen waarover we het wél eens zijn te benadrukken. Uiteindelijk streeft bijna iedereen naar dezelfde dingen in het leven, ondanks de vele, vele manieren waarop we daar uiting aan geven.
4. NUANCE
Het begrip nuance is alom aanwezig. Een genuanceerd verhaal is een lastiger verhaal om te vertellen, maar het is ook een belangrijker verhaal.
Controversiële kwesties hebben altijd meerdere kanten. En hoewel we niet beweren dat de waarheid precies in het midden ligt, stellen we wel dat het, op z'n minst, minder aannemelijk is dat we deze zomaar tot een zwart-wit-verhaal kunnen reduceren.
Door weg te blijven van zwart-wit-redeneringen, door nuance aan te brengen in je persoonlijke overtuigingen, blijft het altijd mogelijk om bruggen te slaan, hoe breed de kloof tussen jou en de ander in eerste instantie ook mag lijken.
5. TWIJFEL
Twijfels hebben over een bepaald onderwerp kan een van de belangrijkste onderdelen van een debat zijn. Zij die twijfelen zijn degenen die een debat de juiste richting op kunnen sturen. Waar twee partijen vechten, zijn het de twijfelaars die zich allang in de argumenten van beide kanten hebben verdiept. Het zijn de twijfelaars die in staat zijn om de kwestie vanuit meerdere invalshoeken te bekijken en die begrijpen waar de standpunten, en de mensen die ze verdedigen, vandaan komen.
Het moment dat de twijfelaar besluit om zich uit te spreken en zich in het debat te mengen, is het moment dat beide partijen een nieuwe en serieuze kans krijgen om tot een gezamenlijke oplossing te komen.
Het narratief van Dare to be Grey gaat verder dan alleen het formuleren van een nieuwe Grijze identiteit. Het is een oproep tot actie om je aan te sluiten bij de beweging die het Grijze Midden in onze samenleving wil versterken. Om Grijs te zijn, kan een persoon of een groep verschillende acties ondernemen. In de laatste laag van het narratief, de 'Dare', leggen we uit HOE mensen Grijs kunnen zijn en hoe ze zich beter kunnen wapenen tegen de polariserende krachten in een samenleving.
De 'Dare' omvat allerlei verschillende contextafhankelijke calls-to-action. We hebben echter drie fundamentele uitdagingen geformuleerd die ieder van ons dagelijks aan kan gaan in een poging om meer Grijs te zijn.
Aandacht staat centraal in de neerwaartse spiraal van polarisatie. Hoe meer aandacht we aan extremisten geven, hoe groter de kans dat het polariserende zwart-witte wereldbeeld werkelijkheid zal worden.
We moeten prangende kwesties niet negeren — maar we moeten ze wel in perspectief plaatsen. Door onze aandacht meer op oplossingen, rolmodellen en bruggenbouwers te richten, kunnen we voorkomen dat de spiraal van polarisatie uit de hand loopt.
Probeer uit je bubbel te stappen door met mensen buiten je directe omgeving te praten. Online kun je dit doen door het soort accounts dat je volgt of de groepen waar je deel van uitmaakt uit te breiden — het zijn niet alleen de algoritmen die bepalen wat je op je tijdlijn te zien krijgt, daar kun je ook zelf voor zorgen.
Offline kun je gesprekken aangaan met mensen die andere standpunten hebben dan jij. Kom uit je comfortzone. Je weet maar nooit welke nieuwe inzichten je dat oplevert.
Je moet opstaan en actief zijn om het verschil te maken; sluit je aan bij een beweging, span je in voor een maatschappelijk doel of word lid van een politieke partij. Ga schrijven. Ga praten. Doe mee, sluit je aan bij Dare to be Grey en maak samen met ons het verschil!
Gebaseerd op onze bevindingen rondom de MAPI-spiraal, hebben we een legio aan uitdagingen geformuleerd die zich specifiek richten naar de media, het algemeen publiek, politici, en social media platforms.
Geschreven door:
Hannah Richter
Jordy Nijenhuis
Edwin van de Scheur
