HOE HERKEN JE NEPNIEUWS?
20 JULI 2020 — HANNAH RICHTER
De term 'nepnieuws' is gepopulariseerd door Craig Silverman, een Buzzfeed-journalist, nadat hij er in 2014 voor het eerst over had geschreven. Het is een term die wordt gebruikt om nieuws te beschrijven dat niet op feiten is gebaseerd, of opzettelijk uit desinformatie bestaat. In de loop der jaren heeft de term echter verschillende betekenissen gekregen en wordt deze vaak door Trump gebruikt om elk type nieuws te beschrijven waarmee hij het niet eens is.
Niet alleen het gebruik van de term ‘nepnieuws’ is in de afgelopen jaren gegroeid, ook de hoeveelheid foutieve informatie op het internet neemt rap toe. Tijdens de huidige pandemie lijkt het zich verder en sneller te verspreiden dan ooit tevoren. Deze verspreiding van nep nieuws wordt versterkt door mensen zoals jij en ik. Wij zijn degene die op social media artikelen delen, erop reageren en ze een ‘like’ geven. De infodemic toolkit van RNTC geeft drie verklaringen over waarom valse informatie zo snel op social media kan worden verspreid:
Algoritmen: de algoritmes van social media hebben een voorkeur voor sensationeel nieuws. Sensationele artikelen krijgen meer interactie en krijgen een prominente plaats op de platformen.
Advertenties, Bots & Trollen: advertenties op social media kunnen worden gebruikt om valse informatie te delen met specifieke doelgroepen, tevens zijn er georganiseerde netwerken en bots die de inhoud snel kunnen verspreiden. Mensen die kwetsbaar zijn voor valse informatie zijn gemakkelijk te bereiken op social media en worden ook gebruikt om de boodschappen verder te verspreiden.
Selectieve blootstelling: mensen hebben de neiging verhalen te delen die aansluiten bij hun reeds bestaande overtuigingen en meningen, of ze nu feitelijk zijn of niet.
Hoe kan JIJ helpen de verspreiding van nepnieuws te stoppen? Dat begint natuurlijk bij het herkennen wanneer iets niet klopt en nepnieuws is. De checklist hieronder geeft enkele handvatten om dat een stuk makkelijker te maken.
1. Check de bron.
Is het gepost door een gerenommeerde nieuwsbron?
Is het gepost of gedeeld door een bot? Bekijk het profiel van de persoon, als je ‘ja’ beantwoordt op één van de volgende vragen, is de kans groot dat het een bot betreft:
Heeft hun gebruikersnaam een combinatie van willekeurige letters en cijfers?
Posten ze meer dan 70 keer per dag, maar zijn ze een niet-geverifieerd account?
Delen ze alleen artikelen en plaatsen ze geen eigen posts?
Deelt het account voornamelijk hatelijke of opruiende posts? Zo ja, dan is dit account waarschijnlijk een #HobbyHater, zij gebruiken en delen graag nepnieuws.
2. Check het gehele artikel
Lees niet alleen de kop! Voordat je er aan denkt om iets op social media te delen is het verstandig om ervoor zorgen dat je het hele artikel hebt gelezen.
Trap niet in Click-Bait. Vaak komen headlines niet overeen met de daadwerkelijke inhoud van het artikel, ze kunnen misleidend zijn of hebben helemaal niets met het artikel zelf te maken.
Controleer de datum. Oude artikelen worden vaak opnieuw gedeeld zonder dat ze iets met de actualiteit te maken hebben. Controleer ook de data van de bronnen en statistieken die het artikel gebruikt.
3. Check de auteur
Staat er überhaupt een auteur vermeld?
Als je niet helemaal zeker weet of de auteur van een artikel legitiem is, kijk dan of je andere artikelen van dezelfde auteur kunt vinden. Zien ze er legitiem uit?
Pas op voor nep-auteurs. Onlangs bleek dat niet bestaande auteurs de Verenigde Arabische Emiraten promootten en prezen en op verschillende Britse en Amerikaanse nieuwssites waren gepubliceerd.
4. Check de afbeeldingen
Afbeeldingen kunnen vaak weer opduiken jaren nadat ze voor het eerst zijn gebruikt, gekoppeld aan een nieuw verhaal of artikel. Je kan controleren wanneer een afbeelding voor het eerst op internet verscheen met platforms zoals Google, Bing of TinEye.
Zoom in op de afbeelding om te zoeken naar aanwijzingen. Komt de locatie overeen met het artikel? Is de foto bewerkt?
Gebruik tips van Bellingcat om een afbeelding te checken.
5. Check andere berichtgeving over het onderwerp
Als het een groot of belangrijk verhaal is, is de kans groot dat er door een aantal verschillende verslaggevers over is gerapporteerd. Kijk hoe andere nieuwssites erover rapporteren, is er een overlap in de feiten en cijfers? Als je geen andere artikelen kan vinden die over hetzelfde verhaal rapporteren, is de kans groot dat het nep is.
Zorg ervoor dat je checkt hoe evenwichtig (of gebalanceerd) het artikel is.
Controleer of alle platforms die over het onderwerp rapporteren hetzelfde bronmateriaal gebruiken. Het komt vaak voor dat dat platforms dezelfde (nep) bronnen aanhalen.
6. Check jezelf!
Bedenk waarom dit artikel jouw aandacht trok. Heb je het gelezen omdat het je aanspreekt en je het ermee eens bent? Geloof je het misschien omdat je het WILT geloven?
We filteren informatie op basis van hoe sterk deze overeenkomt met onze reeds gevestigde overtuigingen. Dit kan bewust of onbewust gebeuren. We accepteren informatie eerder die met onze vooroordelen overeenkomt, en negeren informatie sneller die ons een gevoel van ongemak bezorgt. Dit is een grote factor achter het succes van nepnieuws.
Dus: check je vooroordelen, controleer de bronnen, en volg de 6 stappen voordat je op die deel- of like-knop drukt!
Wil je het gesprek aangaan over deze opinie, of wil jij je eigen stuk insturen?
Sluit je aan bij de Grijze Beweging of neem contact op met de redactie!